ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ
ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΡΙΤΗ
Βασική ιδέα
Να κατανοήσουν οι μαθητές και οι μαθήτριες μέσα από την περιήγησή τους σε ένα μεγάλο εύρος κειμένων το νόημα του ταξιδιού στον κόσμο της φύσης, τη διαφορά στο χώρο του διαδικτύου και την έρευνα πεδίου. Προτείνονται δυο προσεγγίσεις ανάλογα με το βιωματικό υπόβαθρο των μαθητών. (αστικού-ημιαστικού τύπου)
Κριτήρια επιλογής του θέματος:
Η ανάγκη κατανόησης των σύγχρονων περιβαλλοντικών προβλημάτων
(υδροκεφαλισμός αστικών κέντρων, απουσία φυσικών νησίδων, ανεξέλεγκτη καταστροφή των δασών, απειλή εξαφάνισης σπανίων ειδών ). Εξοικείωση των μαθητών με το ανάλογο λεξιλόγιο, τις έννοιες και το γενικότερο οικολογικό προβληματισμό.
Η επιτακτική ανάγκη να διατηρηθεί και να περισωθεί ο φυσικός πλούτος που έχει απομείνει.
Η διαπίστωση της κοινής αγωνίας σε όλο τον πλανήτη λόγω της δραστηριοποίησης διεθνών οργανισμών και γνωριμία με αυτούς ηλεκτρονικά.
Η ανάγκη γνωριμίας με τα τεκταινόμενα σε άλλες χώρες (μουσεία, οικολογικά σχολεία μέσα από το διαδίκτυο).
Η δεδομένη δραστηριοποίηση πολλών σχολείων σε θέματα περιβάλλοντος μέσα από αντίστοιχα προγράμματα και επικοινωνία με αυτά και αναζήτηση πληροφοριών. (πράσινα σχολεία, κέντρα περ/ντικής εκπ/σης).
Στοιχεία σεναρίου
Τάξη: Α΄ Γυμνασίου
Γνωστικό αντικείμενο: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
Διδακτική ενότητα: ΕΝΟΤΗΤΑ 3 :
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ, ΑΦΗΓΗΣΗ, ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ, ΠΟΛΥΤΡΟΠΙΚΟΤΗΤΑ.
Τόπος διεξαγωγής σχεδίου εργασίας: Σχολική τάξη, σχολική βιβλιοθήκη, εργαστήριο πληροφορικής, κέντρο περ/ντικής εκπ/σης.
Αριθμός μαθητών: Μια σχολική τάξη
Προβλεπόμενος χρόνος: 8-10 ώρες
Εργαλεία (έντυπα και ηλεκτρονικά):
Σχολικό εγχειρίδιο: Νεοελληνική Γλώσσα Α΄ Γυμνασίου και Τετράδιο Εργασιών. Όλα τα σχολικά εγχειρίδια (λ.χ. Ιστορίας, Γεωγραφίας, Βιολογίας, Γλώσσας) για την οριζόντια και κάθετη διαθεματική προσέγγιση του θέματος.
Βιβλία σχετικής θεματολογίας και περιοδικά (λογοτεχνικά και μη) από τη βιβλιοθήκη του σχολείου ή από το διαδίκτυο.
Διαδίκτυο (φυλλομετρητής)
Χρήση λογισμικού επεξεργασίας και παρουσίασης κειμένων, power point, excel.
Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο
Ιστότοποι, μουσεία φυσικής ιστορίας.
Θέμα: «Περιγραφή ενός ταξιδιού στον κόσμο της φύσης…»
Διδακτικοί στόχοι
Α. Γνωστικοί:
Να μπορούν να ορίζουν τα παιδιά τις έννοιες «φύση», «περιβάλλον», «οικολογία », «φυσικοί πόροι», «ακτιβισμός», «ποιοτική γεωργία», «ανακύκλωση», «μεταλλαγμένα», «οικοσύστημα», «προστατευόμενα είδη», και να μπορούν να τις χρησιμοποιούν στη συζήτηση, ώστε να επιχειρηματολογούν σε θέματα σχετικά με αυτές.
Να ασχοληθούν με το ιδιαίτερο αυτό θέμα της φύσης και από γλωσσική άποψη, αλλά κυρίως από την ουσιαστική πλευρά του προβληματισμού και της διατύπωσης θέσεων στο ζήτημα της εξάντλησης των φυσικών πόρων, της εξαφάνισης ειδών, της αλλαγής του κλίματος.
Να συσχετίσουν τη λογοτεχνική προσέγγιση με το εκάστοτε ιστορικό πλαίσιο και διαχρονικά. Πώς ήταν τα πράγματα πριν από έναν αιώνα; (ιστορική αναδρομή ρωτούν παππούδες: προφορική παράδοση)
Να προσεγγίσουν το θέμα της καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος από ιστορική, οικονομική, πολιτική, κοινωνιολογική και ψυχολογική προσέγγιση (εξωκειμενικά στοιχεία).
Να ερευνήσουν το θέμα της οικολογικής συνείδησης μέσα στην οικογένεια και την τοπική τους κοινωνία. (επιστολές, ερωτηματολόγιο)
Να μπορούν να αναζητούν τα αίτια της αλόγιστης κατασπατάλησης των φυσικών πόρων. (οργάνωση ημερίδας, πρόσκληση ακτιβιστών)
Να ασκηθούν στην επεξεργασία του πολυτροπικού υλικού που θα συλλέξουν και να γράψουν το δικό τους κείμενο αναφερόμενοι στην ανάγκη προστασίας του φυσικού πλούτου.
Να διερευνήσουν τα προβλήματα με επιχειρήματα στο σύνολό τους και να διατυπώσουν προτάσεις, τι μπορεί να γίνει έστω και τώρα με λογικούς συλλογισμούς που διακρίνονται για την ορθότητα, την εγκυρότητα, την πειστικότητα και τη σαφήνεια .
Να εξετάσουν τις δυνατότητες αξιοποίησης των ΤΠΕ για μια καλύτερη προσέγγιση του θέματος.
Β. Επιδιωκόμενες δεξιότητες
Να ασκηθούν στην αναζήτηση, επιλογή, ανάγνωση, συγκέντρωση υλικού από διάφορες πηγές και την κατάλληλη επεξεργασία του με την τεχνική της αποδελτίωσης για τη σύνθεση μιας ερευνητικής εργασίας.
Να μπορούν να θέτουν ερευνητικά ερωτήματα και, μέσα από τη βιβλιογραφική αναζήτηση, να δίνουν απαντήσεις, καταλήγοντας έτσι σε συμπεράσματα ( μέσα από περιλήψεις ).
Να μπορούν να κατακτούν τη γνώση μέσω της ανακάλυψης-διερεύνησης.
Να συγκρίνουν κείμενα διαφορετικής γλωσσικής και υφολογικής ταυτότητας.
Να αξιοποιούν τις δυνατότητες ενημέρωσης-επικοινωνίας που προσφέρουν οι ΤΠΕ.
Γ. Γλωσσικοί
Να μελετήσουν τη γλωσσική ποικιλία των κειμένων και να την ερμηνεύουν.
Να αποσαφηνίσουν την ορολογία: περιβάλλον – οικολογία – φύση.
Να εμπλουτίσουν το σχετικό λεξιλόγιό τους
Να μάθουν αντίστοιχες ξένες λέξεις.
Να ασκηθούν στη συνεργατική παραγωγή προφορικού και γραπτού λόγου.
Να εξοικειωθούν με τους όρους περιγραφή, αφήγηση και με μεικτά είδη.
Nα μπορούν να προσεγγίζουν και να περιγράφουν ένα πολυτροπικό κείμενο με ευχέρεια.
Δ. Κοινωνικοί-Συναισθηματικοί
Ευαισθητοποίηση σε θέματα οικολογικής συνείδησης.
Να οδηγηθούν σε αυτοκριτική στάση σε περιβαλλοντικά προβλήματα.
Να αποκτήσουν τη δυνατότητα διατύπωσης επιχειρημάτων που να μπορούν να πείσουν τον ακροατή για την ορθότητα και την ακρίβεια.
Να οικοδομήσουν σχέσεις εμπιστοσύνης και συνεργασίας στα πλαίσια της ομάδας.
Ε. Αξιοποίηση των Τ.Π.Ε.
Να αναπτύξουν δεξιότητες αποτελεσματικής αναζήτησης στο διαδίκτυο και επιλογής της κατάλληλης πληροφορίας.
Να ασκηθούν στις τεχνικές διαχείρισης, αξιολόγησης και αξιοποίησης της πληροφορίας.
Να εξασκηθούν στην παραγωγή λόγου και υλικού (φωτογραφίες, μουσική, video κ.λπ.) με τα μέσα που τους προσφέρει η τεχνολογία (π.χ. e-mail, δημιουργία blogs και ιστοσελίδας).
Ανάπτυξη επικοινωνίας και συνεργασίας με άλλες κοινότητες σχολικές και μη.
Να περιηγηθούν σε μουσεία, συλλογές, τόπους και εποχές μέσα στο διαδίκτυο.
ΣΤ. Στάσεις
Να αναπτύξουν πνεύμα συνεργασίας και ομαδικότητας.
Να μάθουν να σέβονται τη φύση και τα δημιουργήματά της.
Να συνειδητοποιήσουν τα δικαιώματα των ζώων και την αξία της ζωής.
Να συνειδητοποιήσουν την ανάγκη προστασίας του φυσικού χώρου στον οποίο καλούνται να ζήσουν.
Να αναπτύξουν κριτική στάση απέναντι στον πολιτισμικό και ιδεολογικό χρωματισμό του περιβάλλοντος του διαδικτύου (Κουτσογιάννης, 1999).
Οργάνωση της τάξης σε ομάδες
Η τάξη θα χωριστεί σε τέσσερις ομάδες των πέντε-έξι ατόμων, ενώ θα καταβληθεί προσπάθεια, ώστε να υπάρχει, σε κάθε ομάδα, ένας τουλάχιστον μαθητής που να έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο και να είναι ο ίδιος περισσότερο εξοικειωμένος με τη χρησιμοποίηση των ΤΠΕ (κυρίως στην πλοήγηση-αναζήτηση στο διαδίκτυο).
Εφαρμογή του σεναρίου
Τα θέματα που θα απασχολήσουν τις ομάδες είναι τα εξής:
Ορισμός και διασαφήνιση των λέξεων-κλειδιά του θέματος, μέσα από την πλοήγηση στο διαδίκτυο.
Συγκέντρωση πληροφοριακού υλικού, που αφορά στην ιστορική και διαχρονική παρουσία του φαινομένου.
Συγκέντρωση πρωτότυπου υλικού και καταγραφή προσωπικών μαρτυριών με εργαλείο τη συνέντευξη από άτομα του οικογενειακού και ευρύτερου κοινωνικού περίγυρου για τις περιβαλλοντικές συνθήκες που βίωσαν οι παλαιότερες γενιές .
Συγκέντρωση τραγουδιών με θεματολογία την επαφή του ανθρώπου-φύσης
Αναζήτηση εικονογραφικού και φωτογραφικού υλικού με θέμα την καταστροφή της φύσης ή την αλλαγή των κλιματικών συνθηκών.
Ανάγνωση λογοτεχνικών, δημοσιογραφικών, επιστημονικών κειμένων με ανάλογη θεματολογία και παρουσίασή τους περιληπτικά στην τάξη.
Επικοινωνία με οικολογικά σχολεία για την πληρέστερη ενημέρωση σε θέματα ουσιαστικής δράσης και ανάληψης πρωτοβουλιών.
Δημιουργία ιστοσελίδας για την παρουσίαση και διάχυση του υλικού που συγκεντρώθηκε και αξιοποιήθηκε από τους μαθητές, στη σχολική και διαδικτυακή κοινότητα.
Προτεινόμενη πορεία διδασκαλίας
Α΄ Φάση-Διερεύνηση του θέματος και αναζήτηση υλικού
1ο δίωρο
Με αφορμή την ανάγνωση του κειμένου «Φώκια Monachus monachus» της ιστοσελίδας της WWF από το Τετράδιο Εργασιών Νεοελληνικής Γλώσσας Α΄ Γυμνασίου, oι μαθητές και οι μαθήτριες εισάγονται στο σκεπτικό του σεναρίου μάθησης που θα υλοποιήσουν τις επόμενες προβλεπόμενες ώρες και στην προβληματική του θέματος που θα διερευνήσουν.
Στη συνέχεια προτείνεται η περιδιάβαση από τις ομάδες των μαθητών των παρακάτω σχετικών διαδικτυακών τόπων στο εργαστήρι της πληροφορικής:
www.komvos.edu.gr/
http://www.greek-language.gr/
http://www.wwf.gr/
http://www.nature.gr/
http://www.greenpeace.gr/
http://www.dolnet.gr/
www.benaki.gr
http://www.eepf.gr/
www.gnhm.gr/ (Μουσείο φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή)
http://www.nhm.ac.uk//(Μουσείο φυσικής Ιστορίας Βρεταννίας)
http://ngm.nationalgeographic.com
http://www.arcturos.gr/
(Ημερομηνία ανάκτησης 20/7/2008)
B΄ Φάση - Συλλογή και αποθήκευση
2ο δίωρο
Από την πλοήγησή τους στο διαδίκτυο οι μαθητές συλλέγουν και αποθηκεύουν σε ηλεκτρονική μορφή:
α) ορισμούς των βασικών όρων της περιγραφής, αφήγησης, πολυτροπικότητας
β) εικονογραφικό υλικό, video, τραγούδια παραδοσιακής μουσικής
γ) άρθρα από εφημερίδες-περιοδικά για τα δικαιώματα των ζώων
δ) ιστορικά στοιχεία για τη διαχρονική παρουσία του φαινόμενου της κακοποίησης της φύσης από τον άνθρωπο.
Γ΄ Φάση
3ο δίωρο
Δραστηριότητες-Τελικές επιλογές
Επιλογή και καταγραφή δημοτικών τραγουδιών, παροιμιών, κειμένων που αναφέρονται στο ταξίδι στη γη, αέρα, θάλασσα.
Συνεντεύξεις μαθητών από γονείς, παππούδες, ευρύτερου κοινωνικού περιβάλλοντος.
Γνωριμία με οικολογικά περιοδικά, κέντρα περιβαλλοντικής εκπ/σης.
Συγκέντρωση φωτογραφικού υλικού σχετικό με την κακοποίηση της φύσης, καταπάτηση δασικών εκτάσεων, πυρκαγιές και σύνθεσή τους σε μια έκθεση στο χώρο του σχολείου
Ερωτηματολόγιο που θα αφορά στην ανακύκλωση και την προστασία των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Δημιουργία αφίσας, ζωγραφιών, ποιημάτων με θέμα τη φύση
Αποστολή επιστολών προς τους κατοίκους και τις τοπικές αρχές για τη συσπείρωση όλου του κοινωνικού ιστού στην προστασία του φυσικού πλούτου.
Διοργάνωση ημερίδας, πρόσκληση ακτιβιστών και υπευθύνων περ/κης εκπ/σης
Παρουσίαση τελικής σύνθεσης-Ανατροφοδότηση
4ο δίωρο
Παρουσίαση του υλικού των ομάδων των μαθητών, με Powerpoint, βιντεοπροβολέα, ηχοσύστημα.
Κατάθεση των αποτελεσμάτων των ερωτηματολογίων και σχολιασμός
Αναφορά των δυσκολιών που αντιμετωπίστηκαν κατά τη διάρκεια συλλογής των στοιχείων.
Συζήτηση και συνολική αποτίμησή τους από την τάξη.
Δυνατότητες τροποποίησης-προέκτασης σεναρίου
Το σενάριο μπορεί να τροποποιηθεί στο τελευταίο τρίωρο ως εξής: εκδρομή σε κοντινό ή μακρινό προορισμό. (δάσος, παραλία, περ/κό κέντρο). Σε χρωματιστά φύλλα εργασιών ζωγραφίζουμε μια κουκίδα τοποθετώντας τον εαυτό μας και καθώς προχωράμε στο χώρο σημειώνουμε στο φύλλο τους πιο κοντινούς μας ήχους. Αποτελούμε έτσι μέρος του οικοσυστήματος. Συλλέγουμε φύλλα δέντρων για το βοτανολόγιο μας, ζωγραφίζουμε το περίγραμμά τους. Παρακολουθούμε τα πουλιά στο φυσικό τους χώρο.
Μπορεί το υλικό να αποτελέσει θέμα για μια θεατρική παράσταση που θα οργανωθεί και θα υλοποιηθεί από τους ίδιους τους μαθητές , με δικά τους κείμενα, ή χωρίς κείμενο μόνο με την παντομίμα ενός θεατρικού παιχνιδιού, ώστε μέσα από τη δραματοποίηση να βιώσουν το ταξίδι στον κόσμο της φύσης διαισθητικά, ομαδικά.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Αποστολίδου Βενετία & Ελένη Χοντολίδου Ε. (επ.) (1999), Λογοτεχνία και Εκπαίδευση, Αθήνα: Δαρδανός.
Αποστολίδου Βενετία, Καπλάνη Β. & Ελένη Χοντολίδου Ε. (2004), Διαβάζοντας λογοτεχνία στο σχολείο…, Αθήνα: Δαρδανός.
Αβούρης, Ν. (2000): Εισαγωγή στην επικοινωνία Ανθρώπου - Υπολογιστή, Δίαυλος, Αθήνα.
Βακαλούδη Αν. (2003), Διδάσκοντας και Μαθαίνοντας με τις Νέες Τεχνολογίες. Θεωρία και Πράξη, Αθήνα: Πατάκη.
Βοσνιάδου Σ. Παιδιά, σχολεία και υπολογιστές, Gutenberg, 2006.
Κουτσογιάννη Δ. (επ.) (2001), Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική Αγωγή: Η Διεθνής Εμπειρία, Θεσσαλονίκη: ΚΕΓ.
Ματσαγγούρας Γ.Η. (2001), Ομαδοσυνεργατική Διδασκαλία και Μάθηση, Αθήνα: Γρηγόρης.
Νικολαΐδου Σοφία & Τερέζα Γιακουμάτου Τ. (2001), Διαδίκτυο και Διδασκαλία, Αθήνα: Κέδρος.
Ράπτης, Α. & Ράπτη, Α. (1999). Πληροφορική και Εκπαίδευση. Συνολική προσέγγιση. Τόμος Α'. Αθήνα: Έκδοση συγγραφέων.
Σολωμονίδου, Χ. (2001): Σύγχρονη Εκπαιδευτική Τεχνολογία: Υπολογιστές και μάθηση στην Κοινωνία της Γνώσης. Εκδ. ΚΩΔΙΚΑΣ, Θεσσαλονίκη
Χαραλαμπόπουλος Αγαθοκλής & Σωφρόνης Χατζησαββίδης (1997), Η Διδασκαλία της Λειτουργικής Χρήσης της Γλώσσας: Θεωρία και Πρακτική Εφαρμογή, Κώδικας.
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
• Ψάξτε στο διαδίκτυο τις παρακάτω διευθύνσεις: www.wwf.gr, www.greenpeace.gr, www.arcturos.gr.
Ποια είναι τα θέματα που απασχολούν τις παραπάνω περιβαλλοντικές οργανώσεις και σε ποια δίνουν μεγαλύτερη βαρύτητα η καθεμιά ξεχωριστά; Σε μια παρουσίαση 15 διαφανειών περίπου παρουσιάστε την καθεμιά και τη δράση της.
• Επισκεφτείτε την παρακάτω διεύθυνση: www.eepf.gr.
Επιλέξτε τα οικολογικά σχολεία, διαβάστε τις πληροφορίες για αυτά και στείλτε ένα email ζητώντας περισσότερες συγκεκριμένες πληροφορίες για θέματα που σας αφορούν (μεταφορές, υγιεινή διαβίωση, βιοποικιλότητα, καταναλωτισμός κ.α).
• Συντάξτε και στείλτε μια επιστολή στο Δήμο και τις τοπικές εφημερίδες, για να εκφράσετε τις απόψεις σας για το πρόβλημα των σκουπιδιών της περιοχής σας και τους τρόπους άμεσης αντιμετώπισης του ζητήματος. Σε ένα πρόγραμμα επεξεργασίας κειμένου επιλέξτε μια έτοιμη φόρμα επίσημης επιστολής και τροποποιήστε την στα σημεία που κρίνετε απαραίτητο, ώστε να διαφαίνεται το ιδιαίτερο προσωπικό ύφος σας.
• Μαγνητοφωνείστε συνεντεύξεις από γονείς, παππούδες, άτομα του ευρύτερου κοινωνικού περιβάλλοντος για τις περιβαλλοντικές συνθήκες που βίωσαν οι παλαιότερες γενιές.
• Επισκεφτείτε την παρακάτω διεύθυνση http://www.youtube.com/wwfgrwebtv
Σχολιάστε το μότο του τραγουδιού «μπες στο κλίμα» σε μια παράγραφο 10-15 σειρών. Προσπαθήστε να δώσετε ένα δικό σας.
• Αναζητήστε εικονογραφικό και φωτογραφικό υλικό στο διαδίκτυο με θέμα την καταστροφή της φύσης ή την αλλαγή των κλιματικών συνθηκών και δημιουργήστε μια αφίσα που να παραπέμπει στο θέμα συνδυάζοντας εικόνα και κείμενο σε ένα πρόγραμμα επεξεργασίας κειμένου.
• Συντάξτε την ανακοίνωση και τις προσκλήσεις του προγράμματος για την υλοποίηση μιας ημερίδας με θέμα: «καταστροφή του Περιβάλλοντος». Λάβετε υπόψη ότι οι δέκτες είναι τα παιδιά του σχολείου, οι γονείς και οι καθηγητές και φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης. Υπάρχουν έτοιμες φόρμες στα προγράμματα επεξεργασίας κειμένων και μπορείτε να πάρετε από εκεί ιδέες για τη δημιουργία τους.
• Επισκεφτείτε την παρακάτω διεύθυνση: www.arcturos.gr
1.Με ποια επιχειρήματα θα προσπαθούσατε να πείσετε τους συμμαθητές σας να υιοθετήσετε μια από τις αρκούδες; Σε ένα κείμενο 10-15 σειρών εξηγείτε τους λόγους.
2.Συντάξτε ένα άλλο κείμενο σε μορφή ιστοσελίδας, στο οποίο θα γράψετε τον τίτλο, τους σκοπούς και τις δραστηριότητες μιας άλλης οικολογικής οργάνωσης, που θα ιδρύσετε υποθετικά για την προστασία ενός άλλου ζώου που απειλείται με εξαφάνιση.
• Επισκεφτείτε την παρακάτω διεύθυνση www.gnhm.gr
Στείλτε ένα email στο μουσείο, δηλώνοντας την πρόθεσή σας να το επισκεφτείτε και ζητήστε πληροφορίες για την εμπειρία τέτοιων επισκέψεων.
• Επισκεφτείτε την παρακάτω διεύθυνση www.nhm.ac.ukΜε τον καθηγητή ή την καθηγήτρια των αγγλικών στείλτε ένα email στο μουσείο, δηλώνοντας την πρόθεσή σας να το επισκεφτείτε και ζητήστε πληροφορίες για την εμπειρία τέτοιων επισκέψεων.
• Επισκεφτείτε την παρακάτω διεύθυνση www.kpesoufliou.gr
Στείλτε ένα email στο κέντρο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης που αναφέρεται παραπάνω, δηλώνοντας την πρόθεσή σας να το επισκεφτείτε και ζητήστε πληροφορίες για την εμπειρία τέτοιων επισκέψεων.
